Sıklıkla karıştırılan iki suç tipi olan insan öldürmeye teşebbüs ve kasten yaralama suçları her ne kadar birbirine benzeyen ve ayırt edilmesi zor suç tiplerinden olsalar da öngörülen ceza yönünden iki suç tipi arasındaki farkın ayrıntılı bir şekilde ortaya koyulması son derece önemlidir. Bu denli zor bir ayrım, failin kastıyla değerlendirilmeli, suça konu eylemin fail tarafından öldürme kastıyla mı yoksa yaralama kastı ile mi gerçekleştirildiği ayrıca ve açıkça tartışılıp sonuca gidilmelidir.
Bir kişinin hayatına kastedildiği ve ölüm gerçekleştiği zaman TCK 81 anlamında kasten öldürme suçu söz konusu olur. Bazı durumlarda ölüm neticesi gerçekleşmez. Bu durumda kasten öldürmeye teşebbüsten bahsedilir. Bazı durumlarda ise kişi yaralama kastı ile hareket eder, ancak fiilinin ağırlığı dolayısıyla hakkında açılan iddianame kasten öldürmeye teşebbüs suçunu içerir. Bunlar arasında ince bir çizgi vardır. Ancak sonuçları ve yargılaması itibariyle büyük farklar vardır.
Kasten öldürmeye teşebbüs suçu ile ilgili olarak; suçun cezası, yargılama usulü, unsurları, teşebbüse ilişkin genel kurallar, cezanın artırılacağı ve azaltılacağı haller, kasten öldürmeye teşebbüs suçunda mahkemenin verebileceği kararlar, yargılama süresince tutuklama ve diğer tedbirlere ilişkin ihtimaller ve özelliklere değinilir.
Bir suça teşebbüs, ancak neticeli suçlar için mümkündür. Yani öldürme suçu, yaralama suçu gibi bir neticesi olan suçlara teşebbüs edilir. Ancak sadece hareketin gerçekleşmesi ile oluşan suçlara (tehdit…) teşebbüs etmek mümkün değildir. Kasten öldürme suçu TCK madde 81 düzenlemesinde yer almıştır. Kasten Öldürmeye teşebbüs için teşebbüse ilişkin genel hükümler uygulanır. Teşebbüse ilişkin düzenlemeler Türk Ceza Kanunu madde 35 düzenlemesinde yer almıştır. Öncelikle bu yazıda suça teşebbüse ilişkin genel kurallardan bahsedilecek. Çünkü kasten öldürmeye teşebbüs suçunda faile bu kurallar uygulanır.
Yazı İçeriği
Suça Teşebbüs Ve Verilecek Olan Ceza
Yarım kalabilecek suçlara teşebbüs edilebilir. Kasten öldürme, teşebbüse uygun bir suçtur. Türk Ceza Kanunu madde 35 düzenlemesine göre bir suça teşebbüsün bazı şartları vardır. Bu şartlar oluşmadığı takdirde kişinin teşebbüsten ötürü cezalandırılması mümkün olmaz. Bu şartlara şu şekilde değinilebilir.
- Öncelikle failin o suçun neticesine ilişkin kastı olması gerekir. Yani bir kişinin kasten öldürmeden ötürü cezalandırılması için öldürme amacı ile hareket ediyor olması gerekir. Ancak kişinin amacının ne olduğu o kişiyi sorgulamayla belirlenmez. Genel geçer psikolojik kurallara göre kişinin fiilleri değerlendirilir. Kasten yaralama ile öldürmeye teşebbüs arasındaki fark da genellikle buradan gelir.
- Failin gerçekleştirdiği fiiller, kasten öldürmeye elverişli fiiller olmalıdır. Yani tek başına öldürmeye yetmeyecek bir fiil işleyen kişi öldürmeye teşebbüsten ötürü cezalandırılamaz.
- Kişinin öldürme kastıyla, öldürmeye elverişli hareketlerinin icrasına doğrudan doğruya başlamış olmalıdır.
- Fail, suçun neticesini, elinde olmayan nedenlerle gerçekleştirememiş olmalıdır. Yani suçun icra hareketlerini elinde olmayan nedenlerle bırakmış olmalıdır. Yani birileri araya girmişse, polis gelip yetişmiş ise veya failin başına bir şey gelmişse ve benzeri olaylarda failin elinde olmayan nedenlerle netice gerçekleşmemiş olur.
Bu şartlar eğer bir suç fiili için gerçekleşir ise o zaman o kişi suça teşebbüsten sorumlu tutulur. Suçun teşebbüs aşamasında kalması esasen cezanın indirileceği anlamına gelir. Teşebbüs halinde uygulanacak cezalar ise şu şekildedir:
- Eğer suçun temel şeklinin cezası ağırlaştırılmış müebbet cezası ise 13 yıl ile 20 yıl arasında değişen hapis cezasına hükmedilir.
- Eğer suçun cezası müebbet hapis cezası ise 9 yıl ile 15 yıl arasında değişen hapis cezasına hükmedilir.
- Suçun cezası müebbet veya ağırlaştırılmış müebbet değilse o suçun cezası ¼’ü ile ¾’ü arasında değişen oranda indirilir.
Burada cezanın alt sınırdan veya üst sınırdan verilmesini belirleyen unsur, meydana gelen zarar ve tehlikenin ağırlığıdır. kasten öldürme suçu ile teşebbüs hükümlerini birleştirilerek kasten öldürmeye teşebbüs cezasının açıklanması;
Kasten Adam Öldürmeye Teşebbüs Cezası
Fail tarafından insan hayatına kasten son vermeye elverişli bir hareket icra edilmesine rağmen ölüm sonucunun gerçekleşmemesi durumunda söz konusu olur. Kasten öldürme suçu, neticesi hareketten ayrılabilen ve bu nedenle teşebbüse elverişli bir suç tipidir. İnsan hayatına son vermeye yönelen eylem nedeniyle mağdur öldüğü takdirde fail kasten öldürme suçu nedeniyle cezalandırılmaktadır. Öldürme kastıyla hareket edilmesine rağmen mağdurun yaşaması halinde ise fail, kasten öldürme suçuna teşebbüs hükümleri çerçevesinde cezalandırılmaktadır. Örneğin, öldürme kastıyla hareket ederek silahla veya bıçakla mağdura darbe vuran fail mağdurun ölümüne yol açmamışsa (TCK m.81 veya TCK m.82 ve TCK m.35’e göre) kasten öldürmeye teşebbüs hükümleri gereği cezalandırılacaktır.
Fail tarafından işlenen fiilin “kasten yaralama suçu” mu yoksa “kasten insan öldürmeye teşebbüs” mü olduğu konusunda mahkeme kararlarına yansıyan oldukça ciddi tartışmalar yaşanmaktadır. Kasten yaralama suçu ile kasten öldürmeye teşebbüs suçu arasındaki ayırıcı temel nokta her bir suçun manevi unsurunun, yani kastın farklılığıdır. Kasten yaralama suçunda daha hafif sonuç (darp ve yaralama) istenilmiş olup daha ağır sonuç (ölüm) fail tarafından istenilmiş değildir. Fail, daha ağır sonucun, yani ölümün, gerçekleşmesini istediği takdirde, kastının insan öldürmeye yönelik olduğu kabul edilir ve fail kasten öldürme suçuna teşebbüs nedeniyle cezalandırılacaktır.
- İhmali davranışla öldürme, normal bir öldürme ise müebbet hapis cezası değil, 15 yıl ile 20 yıl arası hapis cezası söz konusu olur. Eğer suçun temel şeklinin ihmali davranışla işlenmesine teşebbüs söz konusu ise 3 yıl ile 15 yıl arasında değişen bir hapis cezası verilebilmektedir.
- İhmali davranışla öldürme, suçun cezayı artırıcı nitelikli şekli ise ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine 20 yıl ile 25 yıl arası hapis cezası verilebilmektedir. Buna göre eğer suçun ağırlaştırılmış şeklinin ihmali davranışla işlenmesine teşebbüs söz konusu ise 5 yıl ile 19 yıl arasında değişen bir hapis cezası verilebilmektedir.
- İhmali davranışla öldürme, suçun temel şeklinin diğer hallerine tekabül etmişse 10 yıl ile 15 yıl arasında hapis cezasına hükmolunur. Burada aslında taksirle öldürme ve cezayı azaltan diğer durumlardan bahsedilmektedir. Bu durumlarda teşebbüs söz konusu ise 3 yıl ile 12 yıl arasında değişen hapis cezası verilebilmektedir.
Kasten Adam Öldürmeye Teşebbüs İle Kasten Yaralama Arasındaki Fark
Bir eylemin kasten adam öldürmeye teşebbüs mü yoksa kasten yaralamamı sayılacağının belirlemesinde; faille mağdur arasında bir husumet bulunup bulunmadığı, varsa husumetin nedeni ve derecesi, failin suçta kullandığı saldırı aracının niteliği, darbe sayısı ve şiddeti, mağdurun vücudunda oluşan yaraların yerleri, nitelik ve nicelikleri, hedef seçme imkanı olup olmadığı, failin fiiline kendiliğinden mi yoksa engel bir nedenden dolayımı son verdiği gibi ölçütler esas alınmaktadır.
Kastın belirlenmesi yönünden her bir olayda kullanılması gereken ölçütler farklı olabileceğinden tüm bu olguların olaya göre incelenmesi gerekmektedir.
Kasten Öldürmenin Nitelikli Hallerine Teşebbüs
Kasten adam öldürme suçunun nitelikli halleri Türk Ceza Kanunu madde 82 hükmünde yer almıştır. Bu hallere teşebbüs edildiği zaman verilecek olan ceza,13 yıl ile 20 yıl arasında değişen hapis cezasıdır. Tabi olayda cezayı hafifletici haller bulunduğu takdirde bu ceza indirilebilir. Kasten öldürme suçunun cezayı artırıcı nitelikli halleri şu şekilde sıralanabilir:
- Suçun planlanarak işlenmesi
- Suçun canavar hissi ile işlenmesi
- Suçun eziyet (işkence) çektirerek işlenmesi
- Suçun yangın çıkararak, su baskını yaparak, tahrip veya bombalama yaparak, nükleer – biyolojik – kimyasal silah kullanarak işlenmesi
- Suçun üstsoyu veya altsoya karşı işlenmesi
- Suçun eşe veya kardeşe karşı işlenmesi
- Suçun çocuğa karşı işlenmesi
- Suçun beden veya ruh bakımından kendini savunamayacak durumda olan kişiye karşı işlenmesi
- Suçun hamile olduğu bilinen kişiye karşı işlenmesi
- Suçun kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle işlenmesi
- Suçun başka bir suçu gizlemek veya delillerini yok etmek amacıyla işlenmesi
- Başka bir suçun işlenmesini kolaylaştırmak amacıyla veya başka bir suçtan ötürü yakalanmamak amacıyla işlenmesi
- Suçun, başka bir suçu işleyememekten duyulan infialler işlenmesi
- Suçun kan gütme veya töre saikiyle işlenmesi
Kasten öldürme suçunun tasarlanarak işlenmesi, nitelikli bir plan yaparak bir kişinin öldürülmesi anlamına gelir ve teşebbüs edilmesi mümkündür. Tasarlama durumunda failin haksız tahrik indirimi alıp almayacağı tartışmalı bir durumdur. Somut olayın özelliklerine göre bir savunma yapılmalıdır.
Canavarca his, eziyet çektirilmese de o hisleri taşıma anlamına gelir. Bunun fiiliyata dökülmüş hali de eziyet çektirmedir. Bu hallere teşebbüs etmek de mümkündür.
Altsoy; kişinin çocukları, torunları, onların da çocukları diye aşağıya doğru giden silsiledir. Üstsoy da bunun yukarı doğru giden, anne baba, nene dede halidir. Bu kişilere, eşe yahut kardeşe karşı işlenen öldürmeye teşebbüs suçunda cezayı artırıcı nitelikli hal vardır. Bir kamu görevlisini, görevi nedeniyle öldürmeye çalışmak da cezayı artırıcı nitelikli hale girer.
Kan gütme saik bir kişinin bireysel olarak bir yakınına yönelik olan öldürme fiiline karşı intikam alma hırsı ile faile veya bir yakınına karşı öldürme fiilini işlemesi halinde söz konusu olur. Burada bireysel bir tutum söz konusudur.
Töre saik ise bir gruba veya aileye mensup olan bir kişinin öldürülmesi sonucunda o grubun üyelerinden birisinin, failin mensup olduğu bir gruptan veya aileden birisini öldürmesi halinde söz konusu olur. Burada bireysel bir eylem değil, mensubiyete dayalı bir eylem söz konusudur. Töre saki ve kan gütme saik ile adam öldürmeye teşebbüs eden kişi de suçun nitelikli halini işlemiş olur.
Kasten Öldürmeye Teşebbüsün Unsurları
Kasten öldürmeye teşebbüs suçunda failin öldürme kastı ile hareket ediyor olması şarttır. Eğer fail öldürmek istemiyor ve yalnızca yaralamak gayesi ile hareket ediyorsa kasten öldürmenin ihmali davranışla işlenmesi değil, kasten yaralama suçu oluşur.
Kasten öldürmeye teşebbüs suçu herkes tarafından işlenebilen genel suçlardandır. Bu suçun faili de mağduru da herkes olabilir. Failin veya mağdurun niteliği kimi durumda cezayı artırıcı veya azaltıcı niteliğe sahip olabilir. Örneğin eşe karşı işlenen kasten öldürme suçuna teşebbüste ceza artırılır. Veya 18 yaşından küçük çocuğun işlediği suçlarda ceza azaltılır veya ceza verilmez.
Kasten öldürmeye teşebbüs suçu serbest hareketli suçlardandır. Dolayısıyla öldürmeye elverişli her türlü fiilin icrasına başlanması ile bu suç oluşabilir. Fiilin şekli kimi durumda cezayı artırıcı etkiye sahip olabilmektedir. Örneğin eziyet çektirerek işlenen kasten öldürme veya kasten öldürmeye teşebbüs suçunda ceza artırılır.
Kasten öldürmeye teşebbüs suçunda ölüm neticesinin gerçekleşmemiş olması gerekir. Öldürmeye elverişli fiillerin icrasına başlanmış olması gerekir. Öldürme kastı ile hareket eden failin öldürmeye elverişli icra hareketlerini elinde olmayan nedenlerle bırakmış olması gerekir.
