Yazı İçeriği
Velayet Davası Nedir?
Velayet davası, erginlik çağına girmemiş olan, 18 yaşını doldurmayan bireylerin yani çocukların, ya da ergin olmuş fakat kısıtlanmış bireylerin bakımı, korunması ve eğitimi gibi konuların anne ve babaya tanınan hak ve yükümlülükleri kapsayan dava türüdür. Kanunda velayet sadece anne ve babaya tanınmaktadır.
Henüz ergin olmamış çocuk, anne ve babasının velayeti altındadır. Yasal bir gerekçe olmadığı takdirde velayetin anne ve babadan alınması söz konusu olamaz. Hâkim çocuğa bir vasi atanmasına gerek görmedikçe, kısıtlanan ergin çocuklar da anne ve babasının velayeti altında kalırlar. Kısıtlanıp velayet altında bırakılmasına karar verilen ergin çocuklar ve bunların malları hakkındaki uyuşmazlıklarda velayet hükümleri uygulandığından görevli mahkeme aile mahkemesidir.
TMK m. 335. Maddesi hükmü gereğince velayet hakkı özel olarak anne ve babaya tanınan bir hak olup, evlat edinme hali dışında, anne baba dışında hiç kimseye tevdi olunamaz. Söz konusu Kanunun 335. Maddesi hükmü gereği velayet hakkı, özellikle anne ve babaya tanınan bir haktır. Evlat edinme hali hariç, velayet hakkı anne ve baba dışındaki hiç kimseye bırakılamaz.
Anne ve Baba Evli İse Velayet Nasıl Gerçekleşir?
Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayeti birlikte kullanırlar. Eğer ortak yaşamlarına son verilir, ayrılık gerçekleşir ise, hâkim velayetin eşlerden birinde kalmasına karar verebilir. Anne ve babadan biri ölmüşse velayet sağ kalan bireye verilir. Boşanma gerçekleşmiş ise çocuğun velayeti kendisine bırakılan tarafa aittir.
Anne ve Baba Evli Değilse Velayet Nasıl Gerçekleşir?
Anne ve baba evli değilse, velayet anneye aittir. Anne küçük, kısıtlı veya ölmüş ya da velayet kendisinden alınmışsa hâkim, çocuğun da menfaatini gözeterek bir vasi atar veya velayetin babada kalmasına karar verir.
Anne ve baba evli değilse, çocuklarının eğitimi söz konusu olduğu çocukların menfaati göz önüne alınarak gerekli kararları alır ve aldığı kararları uygularlar. Çocuk, anne ve babasının sözünü dinlemekle yükümlüdür. Çocuk anne ve babasının rızası olmadan evi terk edemez ve yasal bir neden olmaksızın onlardan alınamaz.
Velayetin Kaldırılması
Velayetin kaldırılması, ilgili madde Madde 348.- Çocuğun korunmasına ilişkin diğer önlemlerden sonuç alınmadığı takdirde ya da bu önlemlerin yetersiz kalacağı önceden anlaşılırsa, hâkim şu hallerde velayetin kaldırılmasına ilişkin kararı verir;
· Anne ve babanın deneyimsiz olması, hastalığı, başka yerde bulunmaları veya buna benzer sebeplerden biriyle velayet görevini gereği gibi yerine getirmemesi.
· Anne ve babanın çocuğuna gerekli ilgiyi göstermemesi veya ona karşı yerine getirmesi gereken yükümlülükleri ağır biçimde savsaklaması.
Velayetin hem anneden hem de babadan kaldırılması ile çocuğa bir vasi atanır. Kararda bunun aksi belirtilmedikçe velayetin kaldırılması mevcut ve doğacak bütün çocukları kapsar.
Velayetin Kaldırılması Halinde Anne ve Babanın Yükümlülükleri Nelerdir?
· Velayetin kaldırılması halinde anne ve babanın yükümlülükleri, anne ve babanın çocuklarının her türlü bakımlarını, temel ihtiyaçlarını ve eğitim giderlerini karşılamasına yönelik yükümlülükleri devam eder.
· Anne ve babanın ödeme gücü yok ise çocuğun giderleri devlet tarafından karşılanır.
· Nafakaya ilişkin hükümler saklıdır.
Velayetin Değiştirilmesi
Velayetin değiştirilmesi, daha sonra çeşitli nedenlerle velayetin gerektiği gibi kullanılmaması veya çocuğun menfaatini gerektirmesi durumlarında velayet değişikliği gündeme gelebilir. Velayet hakkının değiştirilmesi yalnızca hâkim kararıyla mümkün olabilir. Buna bağlı olarak velayet hakkına sahip olmayan eş, çocuğun menfaatinin zarar gördüğü velayet elinde olan kişinin velayet hakkını gereği gibi kullanmadığı, çocukla ilgilenmediği ya da çocuğun bir tehlikede olduğu gerekçelere dayanarak velayetin kendisine verilmesini Aile mahkemesinden talep edebilecektir.
Velayet değişikliğinin gerçekleşebilmesi için herhangi bir olay gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu olayın da velayetin seyrini değiştirmesi gerekir. Bu durum da velayetin değiştirilmesini velayetin kaldırılmasından ayırmaktadır. Bu nedenle velayetin kaldırılmasında velayet görevinin ağır şekilde kötüye kullanılması gerekmektedir.
Velayetin değiştirilmesi ile ilgili hükümler TMK da açıkça düzenlenmiştir. TMK’nın “Durumun Değişmesi” başlıklı 183. maddesinde; “Ana veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi gibi yeni olguların zorunlu kılması hâlinde hâkim, resen veya ana ve babadan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alır.” hükmüne yer verilmiştir.
Velayet Değişikliğinin Nedenleri Nelerdir?
Velayet değişikliğinin nedenlerinden birkaçını söyleyecek olursak; sağlık, barınma, eğitim vb. velayeti kendisinde bulunan annenin ya da babanın yeniden evlenmesi, velayet hakkı kendisine verilen tarafın bir başka yere gitmesi, ölüm veya velayet görevinin kullanılmasının engellenmesi velayetin değiştirilmesinin başlıca sebepleri olarak sayılabilir.
